Holst: the Planets

Symphonie-Orchester und Chor des Bayerischen Rundfunks, Daniel Harding

Zeven muzikale karakterbeelden van immense sensualiteit en expressiviteit, elk op zichzelf staand als een monument: gefascineerd door de (esoterische) astrologie koos de Britse componist Gustav Holst de planeten van ons zonnestelsel en de hun toegeschreven eigenschappen als model voor zijn muzikale "stemmingsbeelden" of "belichamingen", zoals Holst zijn krachtige werk zelf noemde. Uiteindelijk kunnen de zeven delen van zijn orkestsuite, gecomponeerd tussen 1914 en 1916, ook worden opgevat als algemene verkenningen van menselijke eigenschappen. The Planets op. 32 is al bijna drie decennia niet meer uitgevoerd door het Beierse Radio Symfonie Orkest. Op 25 februari 2022 bracht de Britse dirigent Daniel Harding het opnieuw voor het concertpubliek in de Herkulessaal van de Münchener Residenz - en met groot succes. De huidige BR-KLASSIK-cd biedt een live-opname van dit zeer actuele en buitengewone concertevenement. Tijdens een reis naar Mallorca in de zomer van 1913 raakte hij door zijn vriend Clifford Bax voor het eerst geïnteresseerd in astrologie. Holst begon onmiddellijk horoscopen op te stellen voor zichzelf en zijn kennissen. In hoeverre hij daadwerkelijk geloofde in de invloed van de hemellichamen op de vorming van de persoonlijkheid speelt slechts een ondergeschikte rol. Holst was gefascineerd door een holistisch denksysteem als de astrologie, dat zowel de mens als de wereld omvatte; zijn betrokkenheid daarbij bood hem een welkome onderbreking van het monotone leven van leraar aan de St. Paul's School for Girls en aan het Morley College, waar hij les gaf aan volwassenen uit de arbeidersklasse. Aanvankelijk schreef hij een versie voor twee piano's, met het deel "Neptunus" gescoord voor orgel. Holst orkestreerde vervolgens de suite voor groot orkest, inclusief orgel en vrouwen- of kinderkoor in het laatste deel. Het feit dat het oorspronkelijk "Zeven stukken voor groot orkest" heette, is waarschijnlijk te danken aan Arnold Schönbergs "Vijf orkeststukken" op. 16 uit 1909, die een blijvende indruk op Holst hadden gemaakt en een belangrijke inspiratie vormden voor "The Planets". Een eerste (privé) uitvoering van de orkestsuite vond plaats op 29 september 1918 in de Londense Queen's Hall; Adrian Boult dirigeerde. Openbare uitvoeringen van afzonderlijke delen volgden. Enkele maanden voor de eerste openbare uitvoering van het volledige werk, die Albert Coates op 15 november 1920 met het London Symphony Orchestra presenteerde, onthulde Holst het kosmische onderwerp. Voordien wisten alleen ingewijden wat er achter de nogal cryptische benamingen als "Mars, de Brenger van Oorlog" of "Neptunus, de Mysticus" zat: hij had deze definities van de afzonderlijke planeten ontleend aan Alan Leo's "Esoterische Astrologie". Bovenal raakte "Mars, the Bringer of War" een snaar bij een volk dat bij de première getraumatiseerd was door de oorlog. Het is opmerkelijk dat Holst het eerste deel van zijn suite al had geschreven in de zomer van 1914, toen de Europese naties nog slechts patriottisch sabelgevecht voerden. Zijn heldere portret van de destructieve oorlogsmachine in het onophoudelijk herhaalde marsritme van een 5/4-meter gaat in tegen de positivistische karakterisering van de krijger Mars in de conventionele astrologie.

Holst:
 The Planets, Op. 32

"It's thrilling stuff, all tightly marshalled by Harding, though at times that control holds back the work ’s surging energ y. But it’s a small criticism"
BBC Music Magazine - July 2023 ****