Also Sprach Zarathustra/Burleske

Daniil Trifonov (piano) & Symphonie-Orchester des Bayerischen Rundfunks, Mariss Jansons

Een van de bekendste symfonische gedichten van Richard Strauss, ja zelfs een van de beroemdste toongedichten, is Also sprach Zarathustra, op. 30, uit 1896. Het opvallende thema, ingezet door de pauken en vervolgens overheerst door krachtig aanzwellende koperakkoorden, was al bekend lang voordat het als filmmuziek werd gebruikt (in Stanley Kubrick's 2001: A Space Odyssey). Vijftig jaar geleden overschreed deze muziek de grenzen van de klassieke muziek op een ruimtevullende manier en is zij universeel gemeengoed geworden. Tegelijkertijd hebben de logge titel en de thematische bespreking van het gelijknamige poëtisch-filosofische geschrift van Friedrich Nietzsche deze uitbundige populariteit aanvankelijk wellicht in de weg gestaan. Maar Nietzsche zelf heeft verstandig gezegd: "Onder welke categorie valt deze 'Zarathustra' eigenlijk? Ik denk bijna dat het thuishoort onder de 'Symfonieën'." Het "Burleske" voor piano en orkest, een decennium eerder gecomponeerd in 1885/86, klinkt heel anders als de 21-jarige Strauss zijn eerste baan aanneemt als kapelmeester van de Meininger Hofkapelle als assistent en vertegenwoordiger van Hans von Bülow. Hij droeg het werk, dat hij aanvankelijk een "Scherzo" noemde (in een brief aan zijn moeder sprak Strauss ook van een "pianoconcert"), op aan zijn mentor Bülow; de première vond plaats in Eisenach in 1890 met de pianosolist Eugen d'Albert. De thema's zijn vrolijk en "burlesk"; solo-instrument en orkest concerteren samen in de beste zin van het woord. De muziek toont Strauss in een vroege fase, want compositorisch was hij nog niet in de voetsporen van Liszt en Wagner. Zelf omschreef hij de "Burleske" in het jaar van de première als een werk "waar ik ver overheen ben". Lange tijd was het nauwelijks vertegenwoordigd in de concertzaal, maar in de afgelopen twintig jaar heeft het hernieuwde aandacht gekregen, niet in de laatste plaats door Glenn Gould. De sterpianist Daniil Trifonov maakte zijn eerste gastoptreden met het Beierse Radio Symfonie Orkest met Strauss' "Burleske". De concerten van 12 en 13 oktober 2017 in de Herkulessaal van de Münchener Residenz, die voor deze cd werden opgenomen door BR-KLASSIK, stonden onder leiding van Mariss Jansons. Nu is dit concert uit München van najaar 2017 verkrijgbaar op cd.

Strauss, R:
 Also sprach Zarathustra, Op. 30
 Burleske for Piano and orchestra in D minor, AV85

"Underwhelming organ in the introduction aside, this is a passionate, detailed Also Sprach. Jansons, as usual, is in total command, Daniil Trifonov sparkles in the Burleske – a concerto in all but name."
BBC Music Magazine - May 2020 ****

"[Burleske] Trifonov and Jansons take a less bravura, more lyrical view, and thanks to the pianist’s finesse, not to mention his effortless technique, the performance is the most musical I’ve ever encountered."
Fanfare - July/August 2020