Beethoven: Missa Solemnis In D Major, Op. 123

Laura Aikin (soprano), Bernarda Fink (alto), Johannes Chum (tenor), Ruben Drole (bass) & Concentus Musicus Wien & Arnold Schoenberg Chor, Nikolaus Harnoncourt

De grote dirigent Nikolaus Harnoncourt beschreef zijn laatste concerten met de beroemde Missa Solemnis van Beethoven als zijn muzikale nalatenschap. Deze laatste opname werd gemaakt ter begeleiding van de concerten in de Styriarte Graz en de Salzburger Festspiele met het Concentus Musicus Wien, het Arnold Schönberg Koor en de solisten Laura Aikin (sopraan), Bernarda Fink (alt), Johannes Chum (tenor) en Ruben Drole (bas). Een ontroerende opname, die eens te meer de unieke rang van de dirigent en pionier van de historische uitvoeringspraktijk documenteert.

Beethoven:
 Missa Solemnis in D major, Op. 123

"De uitvoeringen van de Missa Solemnis van Beethoven op het Styriarte-Festival in Graz en de Salzburger Festspiele in de zomer van 2015 waren de laatste concerten van Nikolaus Harnoncourt. Na zijn afscheid van het concertpodium, later op het jaar, was het de uitdrukkelijke wens van Harnoncourt dat deze uitgave, samengesteld uit materiaal van de repetities en concerten in Graz, ook zijn laatste opname zou zijn. En zo vormde dit late meesterwerk van Beethoven de bekroning van een enorme discografie, die een periode van 65 jaar overspant. Nikolaus Harnoncourt overleed op 5 maart van dit jaar.

Het mag misschien wat vreemd klinken, maar Harnoncourt hield lange tijd helemaal niet van de Missa Solemnis; hij vond het zelfs een draak van een werk! Dat was in de periode toen hij als cellist – en nog lang geen beroemd dirigent – deze grote mis onder verschillende dirigenten moest uitvoeren. Hij hoorde vooral muziek vol leeg pathos, een almaar voortdurende uitputtingsslag van 80 minuten. Maar in de loop van de jaren ’80 ging Harnoncourt de Missa Solemnis zelf dirigeren, op een meer historisch verantwoorde manier dan zijn voorgangers. En pas toen ontdekte hij de grote kwaliteiten van deze mis. Hij liet zijn orkest met zuinig vibrato, maar met felle inzetten spelen, hij zocht naar een meer transparante klank, naar een beter evenwicht tussen solisten, koor en orkest, en hij lichtte talloze details uit de partituur. In 1992 maakte hij met de Missa Solemnis zijn debuut op de Salzburger Festspiele, en dat werd een ware triomf. Hetzelfde gold voor de cd-opname die datzelfde jaar, toen nog met het Chamber Orchestra of Europe op moderne instrumenten, bij Teldec verscheen: nog altijd is dit een van de meest indrukwekkende versies die er op cd te vinden zijn.

Voor deze nieuwe, laatste opname koos Harnoncourt voor zijn eigen vertrouwde ensemble Concentus Musicus Wien, op oude instrumenten natuurlijk: een authentiek orkest in alle betekenissen van het woord, dat hier, met woelig en beweeglijk samenspel, een laatste keer alles geeft voor de grote meester. Het maakt deze versie nog dramatischer en aangrijpender dan de vorige. Zoals altijd heeft Harnoncourt zich opnieuw omringd met vier voortreffelijke zangers die hier een diep doorvoelde religiositeit tonen; het zijn de Amerikaanse sopraan Laura Aikin, de Argentijnse alt Bernarda Fink, de Oostenrijkse tenor Johannes Chum en de Zwitserse bas-bariton Ruben Drole. Het stralend-bewogen zingende Arnold Schoenberg Koor, een ander favoriet ensemble van Harnoncourt, was er in de opname van 1992 ook al bij. En Nikolaus Harnoncourt zelf, de gedreven, rusteloze muzikant die altijd eerder vragen leek te willen oproepen dan definitieve antwoorden te geven, lijkt hier, in dit wonderbaarlijke werk, een laatste keer zijn uitvoeders en luisteraars aan te moedigen om hetzelfde te doen.

Een groots, waardig en indrukwekkend afscheid van een unieke dirigent."
Bart Tijskens - Klara's oordeel *****

"This is a remarkable account of Beethoven’s Missa solemnis and, in one important respect, an unusual one. For though it is in no sense lacking in drama, it is in essence a deeply devotional reading...Harnoncourt’s performance has an atmosphere you might more normally expect to encounter when listening to a piece such as the Fauré Requiem."
Gramophone Magazine - August 2016

"Een problematisch werk openstellen voor de luisteraar, het begrijpelijk en plotseling 'juist' laten klinken, is waarschijnlijk het mooiste geschenk dat musici ons kunnen geven. (...) Misschien slaagt zo'n gave alleen als de uitvoerders zelf ook hebben geworsteld om een benadering van een stuk te vinden - zoals Nikolaus Harnoncourt deed met Beethovens 'Missa solemnis', die nu als zijn 'laatste opname' verschijnt."
Fono Forum, augustus 2016