Leggiero, Pesante

Anja Lechner (cello), Silke Avenhaus (piano) & Rosamunde Quartett

Met leggiero, pesante heeft ECM zijn eerste volledige cd gewijd aan het werk van Valentin Silvestrov, waarmee het label een doorlopende reeks opent waarmee het een stille muzikale weg documenteert die de componist tot dan toe nauwelijks tot grote erkenning buiten zijn geboorteland Oekraïne had geleid. Omdat Silvestrov vaak in grotere bezettingen werkt, denk ik dat het verstandig is om hem met dit programma van kamermuziekstukken aan luisteraars voor te stellen. Zijn uitspraken zijn hier zeker niet minder expansief, maar je ziet duidelijker in de capillaire motieven die hem en ons zo fascineren door hun innerlijke leven.

Als de openingssonate voor cello en piano (1983) een spiegel is, dan vangen we daarin slechts glimpen van gezichten op, die door de magie van de uitvoering als een filmspoel worden vertraagd tot hun pathos duidelijk wordt. Intense dynamische contrasten zorgen ervoor dat de stilte net zo vol is als de geluiden die haar omhullen. Pianiste Silke Avenhaus en celliste Anja Lechner bieden een nauwgezette lezing van dit vrij moeilijke stuk, dat uitdaagt door zijn behoefte aan emotionele in plaats van technische virtuositeit.

Als Strijkkwartet nr. 1 (1974) een ademhaling is, dan is elk instrument een beschermende long. De eerste viool rekt zijn capaciteit op door een grillig programma uit te stoten tegen de lineaire regelmaat van het trio waaruit het voortkwam. Terwijl ze steeds meer overtuigd raken van hun missie, sluiten ze zich aan bij het lied van de viool, om vervolgens terug te vallen in de plooien van hun zelfgenoegzaamheid en de viool te laten huilen over zijn verloren zaak. De uitvoering van het Rosamunde Kwartet is transparant en eerlijk, en zorgt ervoor dat elke fase van deze trieste reis wordt verlicht door verlossing.

Als de Drie Postludes (1981/82) handen zijn, dan grijpt elk de pols van de ander in een onbreekbare driehoek. Postlude nr. 1 is een zwanenzang voor Sjostakovitsj, waarbij het cryptogram DSCH van de componist wordt gebruikt voor een satoriaal effect. Sopraan Maacha Deubner herhaalt de diepte die ze liet horen in Kancheli's ballingschap en laat haar engelachtige regen door een ragfijn web van viool en piano stromen. Violist Simon Fordham zorgt voor een raadselachtige toevoeging aan Postlude No. 2, terwijl Avenhaus en Silke terugkeren voor de delicate charme van Postlude No. 3, en een lichtere toets toevoegen aan een verder somber recital.

Voor het afsluitende Hymn 2001 gaat de componist zelf achter de piano zitten en laat de hoge noten als sporen vallen in de vers geploegde diepten van het instrument, waar ze in stilte worden opgenomen om de cyclus opnieuw te beginnen.

Zoals de titel van het album overduidelijk maakt, voelt Silvestrovs muziek licht aan, maar is juist daardoor onmetelijk zwaar. Net wanneer het dreigt te vervagen als een mist in het ochtendlicht, ontsnapt het aan de ketenen waarmee het onze aandacht stevig vastgrijpt. Het is niet dat deze boeien bijzonder beperkend zijn, alleen dat de muziek zo vredig is in haar zachte omhelzing dat haar schoenen ongedragen blijven.

Silvestrov:
 Cello Sonata
 String Quartet No.1
 Hymn 2001, for piano
 Postludium No. 1 'D-S-C-H' for soprano, violin, cello & piano
 Postludium No. 2 for solo violin
 Postludium No. 3 for cello & piano

"...dit is een totaal meeslepende muzikale ervaring van begin tot eind. Je legt het misschien niet allemaal tegelijk vast: veel van Silvestrovs werk is stil, donker en elegisch. Maar het zou me niet verbazen als je merkt dat je steeds weer naar deze magische cd luistert."
Classics Today - Artistic Quality 10 / Sound Quality 10