FRENCH CHORAL MUSIC 2

"Men behoeft slechts één of twee lappen muziek van Messiaen gehoord te hebben, om te weten dat hij de ware Jozef niet is. Het is alles op dezelfde troebele, trage manier verklankt, tergend langdradig, zonder eenigen kijk op proportie, zonder melodische teekening, warrig en amorph. Misschien kan hij wel beter, maar wil hij niet anders, omdat hij nu eenmaal die zware kar van theologie, philosofie en mystiek te duwen heeft?’
Die venijnige kritiek was te lezen in het blad Mens & Melodie, uitgave 1944. Er werd geen doekjes om gewonden: de muziek van Olivier Messiaen werd als klungelig en vervelend ervaren. In Frankrijk mocht dit enfant terrible dan als een belofte voor de toekomst gelden, in Nederland was men sceptisch. Maar in datzelfde jaar 1944 werkte Messiaen aan een werk dat in één klap alle twijfels rond zijn persoon als sneeuw voor de zon deed verdwijnen, ook in Nederland, Trois petites liturgies de la Présence Divine.
Dit monumentale werk is nu op cd verschenen, in een topuitvoering met het Nederlands Kamerkoor, Amsterdam Sinfonietta en anderen. Je zou het een postuum eerbetoon kunnen noemen, ware het niet dat Messiaen zijn waardering in Nederland natuurlijk allang eerder vond. In 1971 ontving hij bijvoorbeeld uit handen van koningin Juliana de Erasmusprijs en in 1986 was hij op bezoek ter gelegenheid van een door de KRO georganiseerde uitvoering van zijn oratorium Saint François d’Assise. Messiaens vogelmuziek werd populair gemaakt door Reinbert de Leeuw.
Volgend jaar zal er veel te doen zijn rond Messiaen, want hij beleeft dan een kroonjaar: precies een eeuw geleden werd hij geboren. Het Nederlands Kamerkoor is er dus op tijd bij met deze nieuwe cd, waarop de context van Messiaens werk fraai in perspectief wordt geplaatst met muziek van Jean Yves Daniel-Lesur (Le cantique des cantiques) en André Jolivet (Madrigal). Daar is over nagedacht, want samen met Messiaen maakten deze componisten deel uit van de groep ‘Jeune France’ die zich in de jaren dertig afzette tegen het in Frankrijk heersende neoclassicisme. Ze predikten een nieuwe, frisse spiritualiteit, gekruid met exotiek en oriëntalisme. Met een piano als slagwerkinstrument, elektronische klanken van de ondes Martenot en de kleuren van de celesta en de vibrafoon vormen de Trois petites liturgies dan ook een soort muzikaal surrealisme. En dat terwijl het werk toch wortelt in het door Messiaen omhelsde katholicisme. Dat is de kracht van de muziek van deze cd: compromisloze vernieuwing met als basis een algemeen herkenbaar menselijk ritueel. Die combinatie is nog steeds volop levensvatbaar. Inmiddels laat het actieve Nederlands Kamerkoor ook een derde uitgave van French Choral Music van de cd-pers rollen, met muziek die het de afgelopen maanden uitvoerde op gunstig onthaalde concerten in ondermeer Marseille. Daar aan het conservatorium doceert Roland Hayrabedian, die op deze nieuwe cd het Nederlands Kamerkoor (a cappella) dirigeert. Als oprichter van het Franse koor Musicatreize toont hij zich als een vis in het water met eigentijds repertoire van Edith Canat de Chizy en Maurice Ohana. Zij vormen zogezegd een nieuwe generatie ‘Jeune France’. De mystieke muziek van deze twee componisten stelt hoge technische eisen aan de zangers, met glissandi, trillers en ongehoorde klankeffecten. Met name in Ohana’s Swan Song toont het Nederlands Kamerkoor zich van een onvergelijkelijk niveau. Met een ludieke combinatie van Gregoriaans, madrigaal, negro-spiritual en afro-cubaanse ritmiek geeft dit werk een caleidoscopisch beeld van de muziekgeschiedenis."
JOS VAN DER ZANDEN - KLASSIEKE ZAKEN MAGAZINE