Bach: Markus Passion Bwv 247 (1744)

David Szigetvari, Marta Matheu, Raffaele Pe, Reinoud van Mechelen, Konstantin Wolff, La Capella Reial de Catalunya, Le Concert des Nations, Jordi Savall

Het was al lang bekend dat Johann Sebastian Bach een derde passie had gecomponeerd op basis van de tekst van het evangelie van Marcus. Talrijke musicologische studies uit de tweede helft van de 20e eeuw hebben aangetoond dat Bach deze passie heeft uitgevoerd op Goede Vrijdag in 1731 en dat Picander het libretto heeft geschreven. Picander zelf publiceerde de tekst een jaar later in de derde bundel van zijn gedichten. In 2009 werd het bestaan van de San Marco Passie definitief bevestigd toen in Sint-Petersburg een later libretto werd teruggevonden dat als basis had gediend voor een nieuwe uitvoering van het werk in 1744.

Helaas is er nooit bewijs gevonden van de originele muziek. Vandaag de dag is er echter een overtuigende verklaring voor dit mysterie: na vele jaren onderzoek zijn de meeste muziekhistorici en Bachspecialisten het erover eens dat Bach het werk waarschijnlijk heeft gemaakt met behulp van de techniek van de pastiche of parodie. Bach heeft bij talrijke gelegenheden zijn toevlucht genomen tot deze procedure.

Op grond van onderzoek van Dr. Alfred Dürr in de jaren zestig kunnen we met vrij grote zekerheid aannemen dat Bach de meeste refreinen en aria's ontleende aan zijn Begrafenis Ode BWV 198, die op 17 oktober 1726 in Leipzig werd uitgevoerd tijdens de begrafenisdienst voor de koningin van Polen en Saksische keurvorstin Christiane Eberhardine van Brandenburg-Bayreuth. "Laß, Fürstin, laß noch einen Strahl" verandert prachtig in "Geh, Jesu, geh zu deiner Pein".

Wij hebben ervoor gekozen een versie te presenteren waarin alleen gebruik wordt gemaakt van ontleningen aan het werk van Bach zelf, in plaats van (zoals andere versies) Bachs muziek te vermengen met refreinen (turbae) en recitatieven uit de San Marco Passie die aan Reinhard Keiser wordt toegeschreven en door Bach bij verschillende gelegenheden is uitgevoerd, of de refreinen en recitatieven geheel uit het niets te componeren. Onze versie volgt getrouw het libretto uit 1744, dat commentaar geeft op de hoofdstukken 14 en 15 van het evangelie van Marcus, vanaf de zalving in Bethanië tot de begrafenis. De muziek werd ontleend aan de Begrafenisode, de Matthäus-Passion, de verschillende versies van de Johannes-Passion en enkele cantates. (Jordi Savall)

Bach, J.S.:
 Markus Passion BWV247 (1744)

"Dat Bach een Markus-Passion schreef weten we, want de tekst is bewaard gebleven. De muziek niet. Maar Bach was een grote hergebruiker van eigen materiaal. Op deze manier zou de Markus-Passion dus te reconstrueren moeten zijn, als de tekst past op andere vocale muziek van Bach. Er zijn veel reconstructies, ook op cd, maar die zijn niet eensluidend. Jordi Savall kiest, net als veel van zijn collega’s, voor materiaal uit de Trauerode, BWV 198. Ter vergelijking: Ton Koopman liet dit werk bij zijn reconstructie weer totaal links liggen en koos voor andere opties. Savall put ook gretig uit de Matthäus-Passion: geen complete aria’s, maar wel delen uit de evangelietekst en de turbae (volkskoren). Vaak zijn dat maar een aantal maten achter elkaar die dan net iets anders worden geïnstrumenteerd en een andere toonsoort krijgen. Het is heel subtiel gedaan, maar ja: de Matthäus kennen we zo goed dat je af en toe toch het idee hebt naar twee composities tegelijk te luisteren. Dat doet gelukkig niets af aan deze overtuigende reconstructie. Dé Markus-Passion van Bach bestaat immers niet meer. Savalls uitvoering is warm van klank, maar hij schuwt het drama geenszins."
Klassieke Zaken Magazine 2-2019

"After the scholars have put their pens down, the crucial question is of course whether the result is a musically satisfying response to the text. Could there ever be any doubt? Savall is no dusty academic disconnected from musical reality; he knows exactly what he’s doing, building thoughtfully on others’ work to create something coherent and convincing, and his team of musicians communicate his intention magnificently."
Presto Classical - 5th April 2019